بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

این بنا پس از فوت شیخ صفی الدین به سال 735 ه .ق به دستور شیخ صدر الدین موسی در طی 10 سال ساخته شده است. قسمت اعظم جدار برج ، با طرحهای هشت گوش کاشی آبی در متن آجر سرخ رنگ تزئین یافته ودر داخل آنها کلمات (الله الله) به خط بنایی باکاشی آبی و بامهارت تعبیه شده است. بالای قسمت اصلی استوانه ای دریک حاشیه عمیق کتیبه ای به خط کوفی شاخ وبرگ دار با کاشی قهوه ای رنگ تعبیه شده و در زیر آن ،کتیبه دیگری از آیات قرآنی به خط نسخ و به کاشی سفید نوشته شده است.

این برج در اصل به صورت بنای آزادی بوده که ورودی عالی در شمال و پنجره ای عالی در جنوب داشته است. کف مقبره هشت گوش با سنگ سفید وکاشیهای خشتی رنگین به رنگ آجری پوشیده شده دیوارها تا ارتفاع 30/2 متری دارای پوشش ازاره چوبی و به وسعت 50 سانتی متر بالاتر سیمان کاری است. باتوجه به بررسیهای به عمل آمده ازاره بنا در اصل با کاشی کاری بسیار نفیسی پوشش یافته بوده است. سیمانکاری ازاره نیز در اصل می بایست جای کتیبه کمربندی بنا بوده باشد بعد از این قسمت ، سطح دیوارها تا محل انتقالشان به گنبد ،گچکاری شده و بر روی گچکاری پرده نقاشی ، با نقاشی های اسلیمی درهم بافته میخکوب شده است وتعداد بی شماری گل و بوته و شاخ و برگ مطابق سبک معمولی دوره صفویه دارد. سنگ قبر فعلی شیخ صفی ، از مرمر سفید است که بر روی آن صندوق بسیار عالی خاتم کاری ومنبت کاری قرار گرفته است.

 در این محل ، چهار قبر از آن شیخ صفی الدین ، سلطان حیدر ، شیخ ابراهیم فرزند خواجه علی سیا ه پو ش و شیخ صدر الدین موسی قرار دارد. مرمت های انجام شده در بنا عبارت از ازاره چوبی مربوط به صد سال قبل ، پایه سنگی ازاره بیرونی بنا و مرمت کاشیکاری بیرونی گنبد مربوط به 1320 ه.ق و تعمیر اساسی ضریح چوبی مربوط به سال 1361 ه.ش. می باشد.

بقعه شاه اسماعیل صفوی :

این مقبره نیز جزو آثار مجموعه شیخ صفی است. اتاق آرامگاه دارای یک طرح تقریبا مستطیل شکل به ابعاد 5/2 ×5/3 متر و بر فراز آن ، پوشش گنبدی بر روی چهار سکنج فیلپوش وچهار قوس متقاطع که از لبه هرسه کنج دیگر زده شده است ، قرار دارد.کف اتاق باسه نوع کاشی مختلف با گلهای آبی ، زرد ، سیاه ، سفید و سبز زینت یافته و دیوارها تا ارتفاع 69/1 متری باکاشیهای خشتی آبی سیر که بر روی آنها گلهای طلایی به کار رفته ، پوشیده شده است. صندوقچه چوبی مرقد شاه اسما عیل ، هدیه ای از همایون امپراتور مغولی هند است که تمام آن به صورت بسیار زیبا و بدیعی منبت کاری شده است.

دراین تزئینات ، صدها قطعه زیبا از عاج ، چوب وصندل به کار برده شده است. بیشتر قطعات عاج که به صورت مشبک بریده شده برروی ابریشم سرخ رنگ نصب گردیده و در بعضی از قسمتها با قطعات فیروزه دانه نشان گردیده این صندوق که با گل وبوته های عاجی مزین شده از ارزشمندترین نمونه های موجود در ایران است. قسمت فوقانی مقبره شامل یک استوانه آجری است که به طرز نامناسبی بر روی یک قاعده چند ضلعی نامنظم قرار داده شده است.

 این استوانه قطری بزرگتر از قاعده چند ضلعی زیرین دارد تمام قسمت استوانه ای تا راس گنبد با ترکیبی از کاشیهای خشتی وکاشیهای معرق ومعقلی پوشیده شده است این مقبره و گنبد ، در عهد شاه عباس دوم به سال 1057 ه.ق. ساخته شده است.