**از دانشگاه رانده از بازار کار مانده

هر وقت ازرشته تحصیلی ام می پرسند و پاسخ می شنوند که باستان شناسی خوانده ام ذوق زده می‌شوند . آنقدر که گویی می خواهند همه پاسخ های خود را درباره ایران باستان و ... از زبانم بشنوند. همه می گویند چه جالب رشته بسیار خوبی! چقد جالب!...  اما همواره به انتهای صحبت که نزدیک می شویم تنها افسوس، لحظات خداحافظیمان را پر می کند. افسوس از این که این رشته در ایران هنوز شناخته نشده است. افسوس از این که بسیاری از دانشجویان باستان شناسی به هیچ عنوان راهی برای اشتغال در این رشته پیدا نمی کنند.

حقیقت این است که در دیدگاه عموم مردم باستان شناس با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان و با تحمل سختیها و مشکلات بسیار همراه است . اما این تنها نیست بلکه دیدگاه عمومی تر از باستان شناسی تنها سفال ها و احتمالا گنجینه هایی که در حفاری ها به دست می آیند را می شناسد.

ریشه تاسیس رشته باستان شناسی در ایران به دانشگاه تهران باز می گردد. به سال های اوائل شروع به کار این دانشگاه. از زمان تاسیس این رشته در دانشگاه های کشور اکنون نزدیک به 5 دهه می گذرد. بی تردید می بایستی که در این سال های طولانی این رشته جایگاه خود را در بازار کار می یافت اما این یکی از همان افسوس هایی است که همواره در میان اهالی باستان شناسی وجود دارد.

در حال حاضر دانشگاه های سراسری دانشگاه های تهران،سیستان و بلوچستان و شهرکرد این رشته را تا مقطع کارشناسی و بالاتر تدریس می کنند. البته دانشگاه آزاد نیز همانند بسیاری موارد به پیروی برخواسته و این رشته را نیز در واحدهای زیر مجموعه خود راه اندازی کرده است .

در حال حاضر در مجموع سالانه نزدیک به 160 نفر در این رشته فارغ التحصیل می شوند .  ظرفیت پذیرش دوره کارشناسی ارشد نیز با احتساب دانشگاه آزاد نزدیک به 50 نفر است .

از همان ابتدا اما دانشجویانی که در این رشته قبول و وارد دانشگاه می شوند با پرسشی سخت مواجه می شوند که هیچگاه پاسخی مناسب برای آن نمی یابند. آن پرسش چیز نیست جز آینده شغلی فارغ التحصیلان.

به طور معمول فارغ التحصیلان این رشته در سازمان میراث فرهنگی،‌ موزه ها و دانشگاه ها  می توانند مشغول به کار شوند. اما ناگفته پیداست که هیچگاه سالانه 160 نفر فارغ التحصیل نمی توانند جذب این سیستم ها شوند. زیرا که همواره و همانند همه رشته های دانشگاهی،‌ خروجی دانشجویان دارای مدرک لیسانس و بالاتر از تعداد درخواستی این نهادها بسیار افزون تر است.

تا اینجای کار مشکلی است سایر رشته های دانشگاهی نیز با آن درگیر هستند اما مشکل دیگر از جایی آغاز می شود که این فارغ التحصیلان به دلیل تخصصی که کسب می کنند هیچ جای دیگر جز این نهادها نمی توانند مشغول بکار شوند. زیرا که اگر سایر فارغ التحصیلان رشته های دانشگاهی می توانند در بازار آزاد و مرتبط با رشته های خویش شغلی بیابند اما این فارغ التحصیلان به هیچ عنوان راهی برای ورود به بازار آزاد ندارند.

کار آزاد برای دانشجویان باستان شناسی تنها در دو نوع  تعریف می شود که البته هیچ کدام در آینده آنان تاثیری شگرف نخواهد گذاشت.

نخست همراه شدن دانشجویان با هیئت های فصلی باستان شناسی و دیگر همراه شدن با گروه های غیر قانونی حفاری.

راه دوم که از همان ابتدا به ترکستان است و کمتر کسی است که خطر آن را به جان بخرد.

اما راه دوم نیز اگرچه کاملا قانونی است اما با صراحت باید عنوان کرد که این گونه هیئت ها علاوه بر این که نیاز به آشنای قبلی با سرپرست آن هیئت دارد،  نیاز مالی یک فرد را نیز براورده نمی کند.

بدین صورت این گونه می شود که اکنون یک فارغ التحصیل باستان شناسی به کارهای بسیار پست تری رو می آورد. این وضعیت زمانی که فرد متاهل می شود بسیار سخت تر وپیچیده تر می شود.

در چنین وضعیتی به نظر می رسد که میراث فرهنگی باید با همراهی و هماهنگی وزارت علوم به نیاز سنجی بپردازد. این موضوعی است که اگرچه برای همه رشته های دانشگاهی ضروری به نظر می رسد اما برای رشته های خاصی مانند باستان شناسی که فارغ التحصیلان هیچ راهی جز نهادهای مذکور ندارند،‌ ضروری تر است.

** اشاره: این مطلب در مورخ ۱۹/۶/۸۷ در روزنامه سیاست روز به چاپ رسید.