اشاره ای به آئین مهرپرستی ۲

نشانه های مهر پرستی در عزاداری

یکی از نشانه های جالب به جای مانده از این تمدن آیین های سوگواری است. در این آیین های سوگواری و شیوه های برگزاری و زمان و مدت آن، همگونی بسیار زیادی می توان دید، البته آیین های سوگواری در فلات ایران فقط به همین خلاصه نمی شود. در سمت دیگر ایران یعنی جنوب شرقی هم آیین های دیگری داریم. همچنین در شمال شرقی ایران نشانه های زیادی از آیین های سوگ سیاوش داریم مثلاً در شمال بخارا آیین هایی داریم که در تاریخ بخارا که ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی، یک هزار سال پیش آن را مکتوب کرده است، عنوان شده و اطلاعاتی را پیش روی ما می گذارد که این آیین ها از ۳ هزار سال پیش مرسوم بوده است.

    آیین های سوگ سیاوش که در تمام ایران چیزهایی از آن به جا مانده است باز هم مشترکات فراوانی با آیین عزاداری محرم دارد. یکی از آیین های به جا مانده از سوگ سیاوش «چمر» در میان لرها و بختیاری هاست که معمولاً در سوگ یک جوان بزرگ و رشید و اشخاص مهم برگزار می شود.

    ما سوگواری هایی هم داریم به نام «آیین مهر» که به آیین مهری در ایران مربوط می شود، آیین های مهری بعدها که از ایران به امپراطوری رم رفت بشدت در آن جا رواج پیدا کرد و در مراکز و معابد مهری رشد کرد. آیین های سوگواری به نام مصیبت مهر در آن جا اجرا می شد و بعدها که رومی ها آیین های مسیحی را پذیرفتند، بسیاری از مراسم و آداب و سنن مهری در قالب دین جدید مسیحیت مطرح شد، از جمله مراسم مصیبت مسیح که هنوز هم در اروپا، در برخی نقاط، کمابیش رواج دارد و دنباله مراسم مصیبت مهر است که ریشه های آن در ایران است.

    در واقع ما ظرف آیین های سوگواری را در سرزمین خود داشته ایم. بعدها که حادثه شهادت امام حسین علیه السلام در کربلااتفاق می افتد، فصل جدیدی در آیین های سوگواری در ایران باز می شود و در واقع آیین های جدیدی در قالب سنت ها و سوگ های ایرانی ریخته می شود و طبیعی است که در شیوه ها و آیین های قبلی و بسیار گسترده تر از آنها در تمام سرزمین های ایران رواج پیدا می کند. مراسم ماه محرم در جاهایی برگزار می شود که در حوزه فرهنگ های ایرانی هستند، مانند لبنان، سوریه، هند و ترینیداد که فرهنگ ایرانی به قول چامسکی از سوی کارگران هندی در آنجا رواج پیدا کرده است. به هر حال منشأ تمام این مراسم، حوزه فرهنگی ایران است. شیوه های برگزاری مراسم ماه محرم بسیار متنوع و گوناگون هستند، مانند دسته گردانی، نخل گردانی و علم گردانی که همگی در قالب دسته گردانی برگزار می شوند.

    یکی از مهم ترین رسم های محرم، تعزیه خوانی است، در واقع در صورت های کهن این مراسم، بیشتر جنبه های نمایشی را در دسته گردانی ها داریم و حرکت نشانه های نمادین مانند علم ونخل که هر دو نشانگر شهادت هستند و در واقع هر دو بن مایه های مشترک دارند. علم نشانه یک درخت فرو افتاده است به عنوان نماد یک شهید. اگر به نخل هم دقت کنیم روی آن یک نماد سرو وجود د ارد (جلوی تمام نخل ها) و اگر خود مقطع نخل را هم در نظر بگیریم نماد سرو است. هم علم و هم نخل هر دو نماد درخت هستند، البته در حوزه های مرکزی بیشتر سرو و در مناطق کوهستانی صنوبر است.

 در بسیاری از این مناطق هنوز صنوبرها علم هستند که زیورآلات و پارچه های نذری و لباس به آن می پوشانند. علاوه بر علم و نخل در دسته گردانی ها نشانه های نمادین دیگری هم حرکت داده می شود مانند نمادهای کبوتر، شیر و چیزهایی که با نمادهای شهادت و مراسم گذشته ارتباط پیدا می کند. حتی صحنه هایی به صورت روان همراه دسته ها حرکت می کنند و همین صحنه های نمایشی است که بعدها به تدریج به یک نمایش کامل تبدیل می شود و به صورت «تعزیه های گردان» در مناطق مختلف معمول می شود که هنوز هم در اراک تعزیه گردان وجود دارد و قبلاً در زنجان، قم و شهرهایی مانند مشهد و شهرهای زیارتی که دسته ها از اطراف می آمدند هم وجود داشته است. به این صورت که ۲۰ دسته تعزیه خوان پشت هم صحنه هایی را می خوانند و دنبال هم حرکت می کنند، تماشاگران کنار خیابان ایستاده اند و تمام صحنه ها را مانند فیلم دنبال هم می بینند.

    تعزیه ها دو صورت ثابت دارند یکی صورت مجلس و جداگانه که در تکیه ها و مکان ها برگزار می شود و یکی هم که در یک میدان گاهی بزرگ و به صورت همزمان است، مانند تعزیه هفتاد و دو تن.

 این مطلب از روزنامه ایران اخذ شده است

در بخش بعد به تاثیر آیئن مهرپرستی روی محراب ها خواهیم پرداخت 

اشاره ای به آئین مهر پرستی ۱

سلام

می دونم که بیشتر از ۲ ماهه که ننوشتم راستش را بخواین از بعد عید اصلا حالم خوب نبود البته هنوز هم نتونستم زیاد خوب بشم فقط دارم نفس می کشم و راه می رم و کار می کنمدارم سعی می کنم خودم را تا غرق کنم امیدوارم درکم کنید و برام دعا کنید.

اما حالا  می خواهم شما را با آئین مهری آشنا کنم

 مِهرپرستی یا آیین مهر بر پایه پرستش ایزد ایرانی مهر(میترا) بنیاد شده بود. به دلیل ارزشمندی خورشید در این دین برخی آن‌را خورشید پرستی دانسته‌اند. از زمانهای دور پیش از تاریخ ایرانیان پیرو آیین مهر یا کیش بغانی بودند. آیین مهر یک دین یا قانون تدوین شده نیست آیین و سنتی است که آغاز آن تاریک است.

در زمان هخامنشی مهر همپایه اهورامزدا و آناهیتا بوده‌است. هرودوت میگوید مهر از ایزدان به نام ایرانی بوده‌است و به نام او سوگند یاد می‌کردندو شاه ایران تنها در جشن مهرگان مست میشده‌است. دین مهر ۸ هزار سال قدمت دارد.

براساس شواهد اشکانیشاهان اشکانی به آیین مهر اعتقاد داشتند و در زمان آنها بود که این آیین جهانی شد. آنان نیز به مهر سوگند یاد می‌کردند.

همچنین شاپور دوم ساسانی به مهر سوگند خورد که آسیبی به پادشاه ارمنستان نمی‌رساند. در نقش رستم هم میترا دیده می‌شود همچنین بر بالای دو طاق کوچک وبزرگ در کرمانشاه موسوم به طاق بستان دو فرشته میتراوجود دارند.

تاریخچه مهر پرستی در اروپا

این آیین از سده نخست میلادی در شاهنشاهی روم همه گیر شد کرد و بنا به روایتی دیگر مدتی پیش از آن به اروپا راه یافت. این دین در سده‌های سوم و چهارم میلادی به اوج خود رسید و بویژه در میان سربازان رومی باورمندان بسیاری داشت. پس از فرمان تئودوس یکم در ۳۹۱ میلادی که طی آن همه کیش‌ها و آیینهای غیرمسیحی ممنوع اعلام شد آیینهای مهرپرستی نیز در مغرب‌زمین رفته رفته از رواج افتاد. گرچه نمادها و پرستشگاه‌های آن در سراسر اروپا و مفاهیم آیین مسیحی و رفتارهای مسیحیان باقی مانده‌است.

نمادهای آئین مهر پرستی  

گردونه مهر یا گردونه خورشید که به چلیپای شکسته یا همان صلیب شکسته نیز مشهور است ، نماد و نشانواره بسیار کهنسالی ست که آن را به قوم آریا و سرزمین ایران نسبت می دهند ، هرچند که یافته های باستان شناسی در زمینه ی پیشینه ی گردونه ی مهر بسیار اندک و تفسیر پیرامون آن بسیار دشوار است ، اما از همین یافته های نادر باستان شناسی می توان چنین برداشت کرد که گردونه ی مهر نمادی مختص ایرانیان باستان بوده و به احتمال قریب به یقین ، این نشانواره از نمادهای آیین مهری یا میتراییسم بوده است .                                               

 آیینی که پیش از ظهور زرتشت در ایران رواج داشته و پس از تولد دین زرتشت نیز همچنان موقعیت خود را حفظ نمود و در دین زرتشتی نیز نفوذ یافت و بعدها ( حدوداً در سده یکم پیش از میلاد ) به غرب آسیای صغیر گسترش یافت . خصوصاً ورود آیین مهر به روم و اروپا کاملاً محسوس است ، چنانکه دستاوردهای باستان شناسی در این زمینه این امر را تأکید می کنند . البته این در حالی ست که پس از قدرت یافتن مسیحیت در اروپا و رقابت سرسختانه ی دین مسیحیت با آیین مهر پرستی ، سرانجام مسیحیت در اواخر قرن چهارم میلادی بر دین میتراییسم چیره شده و در این میان آثار باستانی مهری بسیاری توسط مسیحیان نابود شده و یا تغییر شکل یافتند .                      

گرامی داشت نماد گردونه ی مهر ، ریشه ای بس کهن دارد . گروهی از محققان بر این باورند که این نشانواره نمادی از خورشید است که به مرور تغییر شکل داده شده . گروهی نیز بر این باورند که در جامعه های آغازین ، مردم به نماد چلیپا چون مظهر آتش ، احترام می گذاشتند و این نماد ، نقشی از ابزار ابتدایی برای بدست آوردن آتش بود . ذکر یک تاریخ و مفهوم دقیق و حتی ذکر یک تاریخ حدودی پیرامون زمان پیدایش گردونه ی مهر بسیار دشوار و دور از دست است .

این امر دلایل گوناگون دارد . یافته های باستان شناسی پیرامون گردونه ی مهر ، هر چند که اصالت آن را به سرزمین ایران نسبت می دهند اما در بسیاری از نقاط جهان و با قدمتی بسیار دور نیز مشاهده می شوند .

در بسیاری از تمدن های باستانی کهن ، این نماد مشهود است و نیز در سرزمین های بسیار دور نیز مشاهده شده . علاوه بر آن یکی از دلایل آنکه مفهوم گردونه ی مهر به درستی در متون و لوح های باستانی ذکر نشده آن است که آیین مهر ، آیینی بسیار راز آمیز بوده و پیروان آن ، مفاهیم آیینی را به صورت یک راز به نسل های بعدی منتقل می کردند .

 از این رو نه تنها مفهوم گردونه ی مهر ، بلکه بسیاری از آداب و رسوم و باورهای مهری ( میترایی ) نیز در پرده ای از ابهام نهفته است و معدود اطلاعاتی که امروزه در دست است از تفسیر تصاویر به جای مانده بر مهرابه های میترایی و مختصر متون قدیمی به جای مانده استخراج شده . این در حالی ست که بسیاری از مسیحیان و مخالفان آیین مهر در اروپا ، علاوه بر تخریب و نابودی آثار مهری ، متون مهری کاذب و دروغینی نیز بر جای گذاشتند تا وجهه ی دین مهری را در نزد عوام و آیندگان خدشه دار جلوه کنند .

آنچه در میان تفاسیر مختلف پیرامون معنا و مفهوم گردونه ی مهر مورد توجه می نماید علاوه بر مفهوم نماد خورشید ، مهر و آتش ، اشاره ی این گردونه به آخشیج های چهارگانه است که ممکن است نشانواره ی گردونه ی مهر به معنای آن باشد .

ادامه در بخش ۲

دانشگاه های ارائه دهنده رشته باستان شناسی

سلام بعد از چند وقت بی خبری و درگیری که البته هنوز هم تموم نشده بازهم اومدم .

چند نفر از دوستان می خواستند بدونن که این رشته باستان شناسی در کدام یک از دانشگاه های ایران ارائه می شد.

باید بگم که در حال حاضر در گروه دانشگاه های سراسری دانشگاه های تهران
سیستان و بلوچستان و شهرکرد این رشته را تدریس می کنند ضمن این که دانشگاه های تهران و سیستان و بلوچستان این رشته را  تا مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر دارند.البته باید بگم که در شهر کرد این رشته تازه تاسیس به شمار می‌ره و هنوز دانشجوهای ورودی سال اول اون هم فارغ‌التحصیل نشدند. اما دانشگاه تهران که این رشته را از قبل از انقلاب داره و دانشگاه سیستان و بلوچستان هم تا جایی که اطلاع دارم از سالهای ۷۳ یا ۷۴ این رشته را ارائه می دهد.

البته یک سری از دانشگاه ها هم بیشتر در زیرگروه هنر این رشته را تا مقطع کاردانی دارند.اما من توصیه می کنم که اصلا تا مقطع کاردانی در زیر گروه هنر نخونید چون به شدت به دردسر خواهید افتاد.

اول این که بعد از قبولیتان برای کارشناسی یک سری از واحدهای شما را قبول نمی کنند که چون اون ها را احتمالا در یک دانشگاه دیگه و در یک دانشکده دیگه پاس کردید. دوم این که به طور حتم باعث وقفه در تحصیلتون هم خواهد شد که این خودش یک نوع دردسر دیگه است.

اما از دانشگاه آزاد تا جایی که خبر دارم واحد تهران مرکز این رشته را ارائه می ده اما از دانشگاه های دیگه خبری ندارم.